Eyüp Oyuncakçılığı

[KanalKultur] - Oyuncak üretiminin kendine mesken olarak Eyüp'ü seçmesi tesadüfi değil. Eyüp'ün Osmanlı İmparatorluğu'nun gelişme dönemindeki rollerinden biri, devletin halkla ilişkiye geçtiği ideolojik ve simgesel tahta oturma (cülus), bağlılık yemini (biat), kılıç kuşanma törenlerinde, sünnet, doğum ve zafer kutlamalarında odak olması.

Eyüp dinsel ve dinlenme amaçlı bir ziyaret ve konaklama mekanı; buna dayalı imalat ve ticaret (seramik, çanak-çömlek, oyuncak atölyeleri) işlevleri ile İstanbul'un Haliç çevresindeki mekansal yapılanmasında bir son nokta haline gelmişti.

Eyüp Oyuncakçılığı'nın bir de ekonomik olarak konumlanışı var. Eyüp Oyuncakları tamamıyle atık malzemenin değerlendirilmesi üzerine temellendirmişti. Tahtakale'nin tahta artıkları ve sobacıların artık tenekeleri; Sütlüce Mezbahası'ndan atılan deri ve bağırsak fazlası; Kağıthane ile Alibeyköy derelerinin biriktirdiği kilin kullanılmasıyla, Eyüp Oyuncakları'nın temel malzemeleri elde edilmiş oluyordu. Bu üçgenin ortasında kalan Eyüp, özellikle sünnet merasiminin bir parçası olarak gelen gelen potansiyel çocuk müşterilerini de bularak bir oyuncak sektörü merkezi oldu. Fakat Eyüp Oyuncakları, özellikle 19. yüzyıl sonunda Pera'da açılan mağazalardaki oyuncaklarla rekabet edemedi.

Zaten Eyüp Oyuncakları denen türün varoluş sebebi, malzemelerinin kısıtlı olmasıydı. Ayrıca İstanbul'un gelişimi ve sanayileşmesi içerisinde yeni doğan ihtiyaçlarla Eyüp semtinin dönüşümü de bu zanaatın ortadan kalkmasına yol açan etkenlerden biri. 1950 yıllarında Kartal, Bomonti ve Kağıthane'de çok sayıda sanayi kolu üretime başladı.

1957'de Başbakan Menderes'in Eyüp Bulvarı'nı açmasıyla meşhur Oyuncakçılar Çarşısı yok oldu...

* * *

Fener-Balat bölgesinde yaşayan kadınlar, Tarih Vakfı'nın, "Yeni Fırsatlar Programı"ndan sağladığı bir destekle; Balat-Fener Kültür ve Güzelleştirme Derneği, Fener-Balat Semtleri Rehabilitasyon Programı ile Eyüp Belediyesi'nin de katkısıyla "Eyüp Oyuncakçılığı"nı 2005 yılında yeniden hayata geçirdi.

Bu kapsamda 3 ay süren Eyüp Oyuncakçılığı eğitimi sırasında yarattıkları oyuncakları, 21 Ekim – 18 Aralık 2005 tarihleri arasında Darphane'de sergiledi. Sergide, teflerden tahta kılıçlara, beşiklerden arabalara kadar çeşitli oyuncaklar ziyaretçilerin beğenisine sunuldu.

Projede, Eyüp Belediyesi'nin katkılarıyla sürdürülebilirliğin sağlanması yolunda önemli adımlar da atıldı. Eyüp Belediyesi, Eyüp Sultan Mehterhânesi'nin bir bölümünü Eyüp Oyuncakçılığı eğitimi için atölye ve çalışma mekanı olarak tahsis edildi. Proje, Fener–Balat semtlerinde yaşayan kadınlarla beraber Eyüp bölgesini de kapsayacak biçimde genişletildi. [KanalKultur]