[© Niyazi Öktem - KanalKultur] - Aydınlanma Felsefesi'nin, kuşku yok ki eleştirilecek yanları vardır. Ancak "Aydınlanma Düşüncesi" bilimin verilerine itibar etmesi, hoşgörüyü gündeme getirmesi, 'ötekini' anlamaya çaba göstermesi bağlamında dünya tarihinin çok önemli bir dönüşüm sürecidir. Hoşgörü ve demokrasi bilinci bağlamında, Aydınlanma Felsefesi'nin ruh ve mantığını ifade eden en güzel yaklaşımı, bu çağın ünlü filozofu Voltaire dile getirmiştir. Yakın bir dostunun düşüncelerinden nefret etmektedir.. Mealen ona der ki : 'Dostum senin bu düşüncelerinden nefret ediyor ve hatta tehlikeli buluyorum. Ancak, bu düşüncelerini savunabilmen için hayatımı dahi feda edebilirim'.
Aydınlanma işte böyle bir zihniyeti yaratmıştır: Düşünceye, inanca saygı, hoşgörü, ifade özgürlüğünün mutlak bir hak olması…
Gençlik dönemimizde ülkemiz aydınları sık sık "Aydınlama Düşüncesi"nden söz ederdi. Bugünün Ergenekon yandaşlarının, sanıklarının, sempatizanlarının ileri gelenlerinin bir bölümü "Aydınlanma" sözünü dillerinden düşürmezdi. Aydınlanmanın Türkiye'ye gelmesinin gerekliliğinden söz açar ve böyle bir ortamın yaratılması için çoğulcu demokrasinin gerekliliğini savunurlardı. İfade özgürlüğünün mutlak haklar kategorisi içerisinde kabul edildiği, her türlü düşüncenin savunulduğu siyasal ortamların zemininde ancak "Aydınlanma" sürecine girilebileceğini, bizlerle birlikte onlar da gündeme getirirlerdi. Fikirlerin çatışmasından hakikatin ortaya çıkacağını onlar da bilmekteydi. Hepimiz demokrattık. Demokrattan öte çoğulcu demokrasiyi savunmaktaydık. Bu mücadelenin ürünü olarak TCK. 141., 142., 163. maddeleri yürürlükten kalktı. O maddeler ki, Atatürk ve arkadaşlarının Türk halkıyla birlikte kurmuş olduğu cumhuriyeti ortadan kaldırmak isteyenleri mahkum ediyordu. O günün Ergenekoncularını bilmem, biz Atatürkçüydük, rejimi yıkmak isteyenlerden yana değildik, ancak tıpkı Voltaire gibi, mahiyeti ne olursa olsun inanç ve düşünceyi ifade özgürlüğü için mücadele vermekteydik. Biz o zaman da demokrattık, bugün de… Onlar, o zamanlar demokrat görünürken acaba takiyye mi yapıyorlardı?
Onlar ki bir Mümtaz Soysal hoca, çoğulcu demokrasi lafının anlam ve mahiyetini '100 Soruda Anayasa'nın Anlamı' kitabında enine boyuna anlatmıştı. Çoğulcu demokrasinin erdemini hocamızdan öğrenmiştik. Geçen yıl kendisiyle bir resepsiyonda karşılaştığımızda nelerin değiştiğini sormuştum. Bana yanıt vermeden çekip gitti.
Bir İlhan Selçuk ki, Aydınlanma Felsefesi'ne hemen hemen tüm yazılarında değinirdi. Aydınlanmacı olduğum için, lütfedip gazetesinin sütunlarını fakire de açmıştı. Türkiye'nin 'muz cumhuriyeti' olmaması gerekliğinden söz ederdi. Güney Amerika'daki, Afrika'daki askeri diktatörlüklere o dönemlerde muz cumhuriyeti derdik. Daha Ergenekon iddianamesi tam olarak ortaya çıkmadı ama askerle sıkı fıkı olan İlhan Ağabey acaba muzcu mu oldu? Cumhuriyet gazetesi, gardırop Atatürkçülerini eleştirirdi. Öyle ki, başörtüsü özgürlüğünü savunan bendenizin, bu bağlamdaki bir makalesini sevgili Cumhuriyet 1980'li yıllarda yayınladı. Cumhuriyet o dönemlerde genelde Aydınlanmacıydı, özgürlükçüydü, demokrattı. En azından biz öyle görüyorduk. Yoksa takiyye mi yapıyordu? Bilemem.
Aradan zaman geçti. Muhafazakar, Müslüman kesim de aydın olmanın gerekliliğini vurgular oldu. Batı Düşüncesini onlar da okumaya başladı. Belki de, gerçek bir "Aydınlanma"nın "Batı-İslam sentezi" içerisinde gerçekleşebileceğini gördü. Hatta ve hatta "Aydınlanma"yı aştı modernite ötesine geçti.
Türkiye'de "Aydınlanma" bilincinde olanlar artık başkalarıydı. Halk "Aydınlanma"ya ulaştı Aydın geçinen eski 'Kemalist takiyyeci solcular, Maocular' faşizan kimliklerini ortaya koymaya başladılar. Gerçek yapıları belki de buydu.
Onlar insan haklarına ilişkin yasa ve düzenlemeleri veto etmeyi marifet haline getirdiler. Vetoya rağmen yasa çıkınca 'sosyal ve demokrat bir parti olarak', yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi'ne müracaat ettiler. Bu tür aydınlar(!) için gayrimüslimlerin gayrimenkulleri 'Agob'un, Yani'nin malı'dır. Ne gereği var Allah'ın 'gâvurunun' hakkını savunmaya? Gasp, masp bir kere olmuş yani. Ne yapalım?
Eski bir sendika lideri CHP'li 'aydın'(!) TBMM'de böyle buyurmuştu; hem de sosyal, hem de demokrat…!? . Oysa sosyal demokrat düşünce "Aydınlama"nın uzantısıdır. Mülkiyet hakkı, insan hakları Aydınlanma Felsefesi'nin ürünüdür.
1980'lerde, rahmetli Bülent Ecevit Türkiye'de aydın yok demişti. Vaveyla kopmuştu. Ne kadar haklıymış.
Aydın olmak bilimin verilerine, insan haklarına itibar etmek demektir. Aydın olmak 'ötekini' sevmek, kendini onun yerine koymaktır. Aydın olmak despotik, otoriter, militarist ve totaliter zihniyetten uzaklaşmaktır.
Bizim aydın, bilim derken sadece doğa bilimlerinin verilerine itibar eder. Onu da anlar mı anlamaz mı bilmem? Sosyal bilimlerden, felsefeden, tarihten haberi yoktur. Ezbere dayalı tarih bilgisiyle 'vatan, millet, Sakarya'da kalır. Biraz kafası çalışanı, pozitivist bir yaklaşımla sosyal yapıyı pozitif bilimlerin metodolojisiyle gözlemlemeye ve çözümlemeye çalışır. Doğa bilimlerinin teknolojisinin getirdiği yöntemle kesip biçerek toplumu düzelteceğini sanır. Cerrahımız, askerimiz, mühendisimiz, tarih, felsefe, psikoloji ve sosyoloji bilmeyen pozitivist hukukçumuz bu yaklaşım içerisindedir. Mesleki deformasyonun getirdiği dünya görüşüdür bu. Saygıyla karşılayabilirim ve onları kendi içlerinde tutarlı bulabilirim. Ama lütfen ve lütfen kendi metodolojilerini toplum sorunlarını çözme yöntemi olarak bizlere empoze etmesinler. Topluma ilişkin bilimlerin çok farklı özellikleri vardır. Ben nasıl tababete, mühendisliğe, askerliğe karışmıyorsam anlar da sosyal bilimler alanına tecavüz etmesinler.
Sorun onlarda değil. Sorun onlara çanak tutanlarda. Kendini aydın kabul eden; üç beş roman okuyup; gazete makaleleriyle dünya görüşü oluşturan; dezenformasyonun akışına kendini kaptıran; sergi gezip konsere giden, üç beş ressam ve kompozitör ismi bilenler toplumu kaosa sürüklemektedirler. Bunlar aslında düpedüz faşisttirler. Entel-dantel geçinirler, dürüst, namuslu görünürler ama Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Orhan Pamuk'u kutlamazlar.
Bu insanlar bilimden, sanattan, edebiyattan yana olduklarını söyleyerek aydın kimliklerini vurgulamaya bayılırlar. Hiç bir şey bilmezler, sosyal analizler yapamazlar. Bir iki filozof ve sosyologun adını da bilirler. Ama sosyal analiz yapacak ruh ve güçleri yoktur. Korkular içerisinde otoriteye tabi olmayı yeğlerler. Otoriter bir siyasal rejimin gelmesi için mitingler yaparlar. Askeri göreve davet ederler.
Bunlar aydın falan değildir. Demokrat olmadıkları da kesindir. 'Ötekinin' demokratlığını, aydın olmasını küçümserler, anlayamazlar. 'Öteki' çağ atlamıştır, kabullenemezler. 'Öteki' 'iktisadi iktidarı ele geçirdiği gibi siyasal iktidarı da ele geçirir'. Yorumlayamazlar, 'ötekini' ezsin diye askeri göreve çağırırlar. Bizim aydın geçinenimiz Marksisttir ama ekonomik güç-iktidar analizi yapmaktan çok uzaklardadır.
Aydın olmak bilimden yana olmaktır derken, sosyal bilimlere ağırlıklı olarak itibar etme metodolojisini vurgulamaya çalışıyoruz... Sosyal bilimlerin verilerine itibar ederek siyasal çözümler üretildiğinde aydın konumuna gelinebilir. Bilime itibar nesnelliği getirir. Nesnellik, doğrudan, hakikatten yana olmak demektir. Doğrudan yana olmak, güç ve postala boyun eğmemek; ondan medet ummamak anlamına gelir. Aydının tek desteği doğrulardır, hakikattir. Ancak böylelikle sağlıklı çözümler üretilebilir. Bilimsel verilere sadık çözümlerle tutarlı bir tutum sergilenir. Bilime ihanet etmemek saygın kişilikleri, gerçek aydınları yaratır. Kimileri bu yaklaşımı çok iyi bilmektedir. Onların arasında ciddi sosyologlar da vardır. Ama şan ve şöhret adına eyyamcı olmuşlar onur sorununu bir kenara bırakmışlardır.
Bizim aydınımız, daha doğrusu aydın geçinenimiz nesnellikten, bilimden çok uzak olduğu kadar, tarihsel süreç içerisinde tutarsız tutumlar sergilemiştir. Önce demokrat, aydınlanmacı geçinir; arkasından faşistleşir. Arada bir 'hayatta en hakiki mürşit ilimdir' demese gam yemem... Onu da diyecek tabii, kendisi Kemalist ya... Ama Mustafa Kemal onun gibi miydi, bir hayli kuşkuluyum. [© Niyazi Öktem - KanalKultur]
Prof. Dr., İstanbul Bilgi Üniversitesi
[22 Kasım 2008]
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder