Darwinizmden Ateizme Türkiye'de Tarih Eğitiminin Evrimi

Toplumsal Tarih [Tarih Vakfı Yayınları]
216 (2011), 96 S., ISSN 1300-7025-9-1

[KanalKultur] - Toplumsal Tarih, aralık 2011'de yayınlanan 216. sayısında Zafer Toprak'ın "Darwinizmden Ateizme Türkiye'de Tarih Eğitiminin Evrimi" başlıklı yazısını kapağa taşıdı. Zafer Toprak incelemesine Tevrat'taki anlatıyı esas alarak II. Meşrutiyet öncesi kitaplarla başlıyor. Bu inceleme sayesinde 1908 sonrası ders kitaplarındaki uhrevi olanın dünyevi olandan ayrılması anlayışının Cumhuriyet döneminde de devam ettiği anlaşılıyor. Aynı dönemde Darwinizm konulu kitaplar yayınlanmaya başlıyor ve bunları "mukaddes"i silen ile "tarih-i tabii" anlayışıyla yazılmış diğer kitaplar izliyor. 1933 yılında çıkan Tarih-I kitabında Tanrı'yı insan zekasının icat ettiği okutuluyor. 1939'dan sonra ise başka bir yönelimin başlamasıyla Şemsettin Günaltay'ın lise tarih kitaplarında artık insanın evrimine ve "hayat zinciri"ne yer verilmez oluyor.

Zerrin İren Boynudelik, Padua'da Scrovegni Şapeli'nde bulunan Giotto di Bondone'nin 14. yüzyılda yaptığı freskleri tanıtıyor ve Avrupa resminin devrimci ustası Giotto'nun sanat tarihinde tuttuğu önemli yeri anlatıyor. Aylin Koçunyan ise "Nizâmnâme-i Millet-i Ermeniyân Anayasa mıydı?" başlığını taşıyan yazısında, 19.yüzyılda modernleşme ve sekülerleşme sürecine giren dünyada Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşayan Ermeni cemaatiyle ilgili düzenlemelerin nasıl anayasa benzeri bir anlayışa doğru evrildiğini ortaya koyuyor.

Turhan Kaçar'ın uzun yıllardır Anadolu'daki Eskiçağ tarihi üzerine çalışan Michael Stephen ile gerçekleştirdiği söyleşide, Stephen Anadolu tarihine ilişkin bilgiler sunuyor ve arkeolojiyi turizmin hizmetine veren anlayışı eleştiriyor. Mete Tunçay, ABD'li gazeteci Clarence K. Streit'in gözünden 1920'li yılların Anadolu'sunun anlatıldığı Bilinmeyen Türkler / The Unknown Turks Mustafa Kemal Paşa, Milliyetçi Ankara ve Anadolu'da Gündelik Hayat Ocak-Mart 1921 kitabının Türkçe çevirisini değerlendiriyor. Elif Çağlı, 1930-1945 arasındaki dönemde Türkiye'de ulus-devletin ideal vatandaşlarını kurgulama sürecinde spor ve beden terbiyesinin bir araç olarak kullanılmasını ve kadınlar için nasıl bir "ideal" resmedildiğini sunuyor.

Ahmet Ersoy ile sanat tarihçisi Mary Roberts, Pera Müzesi'ndeki Osman Hamdi Bey ve Amerikalılar sergisi için yaptığı söyleşide Roberts'ın oryantalist görsel gelenek ve bu geleneğin farklı kültürel bağlamlardaki tezahürleri anlatılıyor. Polina İvanova, Büyülenmiş Seyyahlar: Onaltıncı Yüzyıldan Onsekizinci Yüzyıla Rus Hacıların Gözünden Arap-Osmanlı Dünyası ve Hıristiyan Doğu ve Rusya: Onyedinci Yüzyılın Ortalarında Siyasal ve Kültürel Etkileşim kitaplarının eleştirilerini yazıyor. Nora Şeni, "2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul" tarafından desteklenen Camondo Anıtmezarı'nın korunması ve restorasyonu çalışmalarını değerlendirirken, Camondo ailesinin İstanbul ve Yahudi cemaati için önemini de ele alıyor.

Nil Türker Tekin, Türkiye'deki ilköğretim ve ortaöğretim tarih ders kitaplarında oluşturulan Rus imajını değerlendiriyor. Ahmet Yüksel, 1839'da Halep'ten yazan Keğork isimli bir Osmanlı casusunun mektubunu deşifre ediyor ve hangi tarihsel momentte yazıldığını inceliyor. Ozan Uludağ, Ekim Devriminin Arap coğrafyasında ve Batılı ülkelerde yayılan isyan ve işgal hareketlerinin sıcaklığında yeniden değerlendirilmesini öneriyor ve bununla ilgili de Britanyalı tarihçi E. H. Carr'ın başyapıtı Bolşevik Devrimi 1917-1923'ü inceliyor.

Her ay olduğu gibi Toplumsal Tarih'in 216. sayısında da Edhem Eldem "L'illustration'dan Seçmeler" ve Emel Seyhan "Osmanlı Basınında Yüzyıl Önce Bu Ay" isimli köşeleriyle yer alıyorlar.

Ayrıca derginin bu sayısında Y. Doğan Çetinkaya'nın "Ermeni ve Türk Tarihçilerin Sekizinci Buluşması Amsterdam'da Gerçekleşti" ve Anestis Vasilakeris'in "İznik Ayasofyası'nın Restorasyonu ve Camiye Dönüştürülmesi" başlıklı yazıları da  bulunuyor... [KanalKultur]

Toplumsal Tarih [Tarih Vakfı Yayınları] 216 (2011), 96 S., ISSN 1300-7025-9-1