Osmanlı’da Çevre Sorunları: Osmanlı Irakı’nda Petrol ve Petrole Dayalı Çevre Kirliliğinin Keşfi

Toplumsal Tarih, ocak 2008'de yayınlanan 169. sayısında “Osmanlı’da Çevre Sorunları”nı ele alıyor.

Dosya’da yer alan ilk yazı aynı zamanda dosyanın editörlüğünü de üstlenen Hamdi Genç’e ait. “İstanbul Boğaziçi Sahillerinde Sanayileşmeye Gösterilen Tepkiler" başlıklı yazıda, Boğaziçi’nin hem Avrupa hem de Anadolu sahillerinde, 19. yüzyıldan itibaren görülen çarpık sanayileşmeye halkın ve kamu otoritelerinin verdiği tepkiler iki örnek üzerinden açıklanıyor.

Haliç’ten Osmanlı Irakı’na Çevre Sorunları

Dosya’da yer alan bir diğer yazı, M. Sait Türkhan’ın, "19. yüzyılda Haliç’te Çevre Sorunları ve Deniz Kirliliği" başlıklı makalesi. Yazar, Haliç ve çevresinde meydana gelen kirliliğin nedenlerini; Tabiat Şartlarından Kaynaklanan Kirlilik, İnsan Eliyle Meydana Gelen Kirlenme ve Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Kirlilik başlıkları altında inceliyor.

Filiz Dığıroğlu, "Osmanlı Devleti’nde Hava Kirliliği" başlıklı makalesinde, 19. yüzyılda İstanbul’daki sanayileşme ve deniz ulaşımında kullanılan vapurların bacalarından çıkan duman nedeniyle meydana gelen hava kirliliği ve devletin ilgili birimlerinin bunu önlemek amacıyla aldıkları önlemlere ilişkin değerlendirmeler yapıyor.

Burcu Kurt, "Osmanlı Irakı’nda Petrol ve Petrole Dayalı Çevre Kirliliğinin Keşfi” başlıklı yazısında, Osmanlı Irakı ile İran toprakları arasından geçen ve “bölge halkının yegâne içme suyu kaynağı olmanın yanı sıra sosyoekonomik hayat açısından da önem taşıyan Şattü'l-Arap Nehri’nin” petrol nedeniyle kirlenmesini ele alıyor.

Dosyada yer alan son yazı ise Emel Soyer’in kaleme aldığı “Osmanlı Dönemi Kasımpaşa Deresi Islah Çalışmaları”. Yazı, Kasımpaşa deresinin “18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın sonuna kadar geçen dönemde bir sorun haline gelerek çevredeki insanların şikâyetlerine sebep olan kirliliğin” nedenlerini ve devletin bunları gidermek için aldığı önlemleri değerlendiriliyor.

Nuri Bilgin’in “Cumhuriyet’in Bellek Kişileri” isimli makalesi, Pierre Nora’nın Les Lieux de Memoire kavramından esinlenerek toplumdaki “bellek kişiler” üzerinden kolektif hafızanın oluşumunu anlama çabasına girişiyor.

Gülsema Dalgıç, Kore Gazileri ile gerçekleştirdiği sözlü tarih çalışmaları üzerinden kişisel hafızanın kurgulanış biçimini ve geçmişin yeniden inşasında hangi etkenlerin rol aldığını değerlendiriyor.

Fatmagül Berktay, Germain Tillion’un “Harem ve Kuzenler” kitabını tanıtarak kimliğin ve kültürel yapının toplumların özünden değil, mülkiyet ilişkilerinin örgütlenmesinden ve bu örgütlenmenin zaman içinde geçirdiği değişimlerden kaynaklandığı tespitininin altını çiziyor.

Necla Aslan Sevin, “Osmanlı’ya Arkeolojik Bir Yaklaşım” ile, Harput’ta yapılan kazılarda ortaya çıkarılan Osmanlı mahallesine ilişkin buluntuları değerlendiriyor. Ayda Arel, Doğan Kuban’ın Osmanlı Mimarisi adlı kitabında daha önceden üretilen bilgilerin kullanımı konusunda eleştirilerini yazıyor. Eser Tutel, II. Dünya Savaşı öncesinde sivil denizcilik amaçlı satın alınan gemilerin hikayesini anlatıyor.

Edhem Eldem’in hazırladığı L’Illustration’dan Seçmeler, Emel Seyhan’ın hazırladığı Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay, Gökhan Akçura’nın Hazırladığı Resimli Roman ve Çizerimiz Aydan Çelik’in Anakronik köşesi Toplumsal Tarih’de yer bulmaya devam ediyor.

Pierre Chuvin’in “Geçmişin Varlığı. Çağdaş Dünyanın Hafızaları ve Toplumları Kolokyumu’na” dair bir değerlendirmesi, Dilek Kurban’ın “Agop’un Malını Savunmak” başlıklı yazısı, Rıfat Bali’nin “İstanbul’da Yaşayan Türk Yahudileri için 12 Zor Yılın Hikayesi” başlıklı tebliğinin özeti ve güncel tarihe dair geniş değerlendirmeler de Toplumsal Tarih’in güncel sayfalarında yer alıyor.