[© Sabahattin Kocadağ / Recep Akdur - KanalKultur] Giriş - Amaç
İnsanlık tarihiyle birlikte ortaya çıkmış olan şiddet olgusu, birçok bireysel ve toplumsal öge ile birlikte karmaşık bir yapı ortaya koymaktadır. Bu nedenle şiddet olgusunu tanımlamak ve ortaya çıkarmak da kolay olmamaktadır. Kendini çok farklı biçimlerde gösterebilen şiddet olgusu, günümüzde sıradanlaşarak yaşamımızın bir parçası haline gelmiştir. İletişim kanallarının yaygınlaşması, dünyanın hemen her yerindeki şiddeti çok daha görünür hale getirmiş ve dünya üzerindeki şiddetin boyutları ortaya çıkmaya başlamıştır.
İşyeri şiddeti, günümüzde tüm dünyada üzerinde önemle durulması gereken bir sorundur ve işyeri şiddeti; dünyada, madde kullanımı, alkol, sigara ve HIV / AIDS'le birlikte major risklerden biri olarak gösterilmektedir.
Sağlık sektör çalışanları işyeri şiddetinde özellikle risk altındadır. Bu derlemede Dünya'da ve Türkiye'de sağlık çalışanlarına yönelik işyeri şiddetinin boyutlarını ve biçimlerini saptamak amaçlanmıştır.
Gereç - Yöntem
Derlemede konu ile ilgili; makale, rapor, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Uluslararası Çalışma Örgütü, Hastalık Koruma ve Kontrol Merkezi (CDC), Türk Tabibleri Birliği, gibi resmi sitelere ulaşılmıştır.
Bulgular
DSÖ 2007 raporuna göre; her yıl dünya üzerinde 1,6 milyon insan şiddet sonucu ölmektedir. DSÖ, 2002 yılında yayımladığı Şiddet ve Sağlık Raporu'nda şiddeti; "Gücün ya da fiziksel kuvvetin; tehdit yoluyla ya da fiziksel zarar, ölüm, psikolojik zarar, gelişme engeli ya da yoksunluğa neden olacak şekilde; kendisine, bir başkasına ya da bir grup veya bir topluma karşı niyetli biçimde kullanılması" olarak tanımlamıştır.
İşyeri şiddetinin tanımı ise; çalışanların işten dolayı ya da işe gidip gelirken, güvenlikleri, huzur veya sağlıklarına yönelik açık ya da örtülü zorlukları içeren, işle ilişkili durumlarda sömürüye uğrama, tehdit edilme ve saldırıya uğrama olayıdır.
Avrupa Birliği'nde, 9 milyon çalışan fiziksel şiddete uğrarken, 3 milyonu cinsel tacize, 13 milyonu zorbalık ve yıldırmaya boyun eğmektedir. Dünya'da ve Türkiye'de yaşanan şiddet ortamından sağlık çalışanları da etkilenmekte ve sağlık çalışanları işyerlerinde şiddete uğramaktadır.
Şiddet, tüm dünyadaki her iki sağlık görevlisinden birini etkilemektedir. Araştırmalar, çalışma sırasındaki bütün şiddet olaylarının % 25'inin sağlık sektöründe ortaya çıktığını ve bu sektörde çalışanların % 50'sinin şiddete maruz kaldığını göstermektedir.
Türkiye'de yapılan araştırmalarda; 2008 yılında Gaziantep-Kilis Tabip Odası'nın 233 hekim üzerinde yaptığı bir çalışmada son bir yıl içinde şiddete maruz kaldığını belirten hekim sayısı 76 (% 36.5)'dır. Meslek yaşamı boyunca şiddete en az bir kez maruz kalan hekim oranı ise % 75'dir.
2001-2002 yıllarında Türkiye'de yapılan bir çalışmada, 1071 sağlık çalışanında şiddet türlerinden birine ya da daha fazlasına uğrama sıklığı % 50.8 bulunmuş ve şiddete maruz kalan sağlık çalışanları içinde en sık pratisyen hekimler % 67.6, hemşireler % 58.4, en az öğretim üyeleri % 32.4 ve diğerleri % 32.7 olarak bulunmuştur.
Türkiye'de 2002 yılında acil servislerde yapılan bir çalışmada, son beş yıl içerisinde sözlü şiddete maruz / tanık olanların oranının (% 61.1), fiziksel şiddete maruz/tanık olanların (% 15.6), tehdide maruz olanların (% 23.3) olduğu görülmüştür.
Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası'nın 1771 kadın sağlık çalışanı üzerinde yaptığı ankette, kadınların % 40.6'sı işyerinde şiddete maruz kalmıştır.
Sonuç
Hastalıklar ve kazalar, stres yaratan etkenlerin başında gelir. Stres durumunda insanlar, farklı davranışlar sergileyebilirler. Bu değişikliklere, destek sistemlerinden yoksun birey ve ailelerde daha sık rastlanır. Sağlık hizmeti alan hasta ve yakınlarına sağlık çalışanları tarafından kasıtlı olmasa da, verilen yanlış ya da eksik tepkiler, bireylerin saldırganlık eğilimlerini tetikleyebilir. Sağlık çalışanlarında şiddetin etkileri, yoğunluğuna göre değişiklik göstermektedir. Bu etkiler; küçük fiziksel yaralanmalardan, ciddi fiziksel yaralanmalara, geçici ya da kalıcı sakatlıklara, psikolojik travmaya ve ölüme yol açabilmektedir. Ayrıca şiddetin, çalışanlara iş çevresiyle ilgili düşük moral, yüksek çalışma stresi, işten ayrılmaların artması, yönetici ve diğer çalışanlara karşı güvenin azalması ve düşmanca davranışlar gibi olumsuzlukları da olmaktadır. Bunlara ek olarak, işyerinde uğranılan şiddet, çalışanın meslek yaşamını da etkileyebilir. Sağlık hizmet dağıtımının kalitesi, iş yerinde şiddet tehdidi nedeniyle düşebilir. Eğer sağlık hizmetini sunan kişiler, hizmeti sundukları kişilerden korkarsa, sundukları hizmetin kalitesinin düşmesi kaçınılmaz bir sonuçtur.
Sağlık hizmetinin yeterli ve etkin olabilmesi için, hasta-hasta sahipleri-sağlık çalışanları arasında iş birliğine gereksinim vardır.
Şiddet olaylarının en aza indirgenebilmesi için bütün sağlık kurumları bir şiddet engelleme programını sistemlerine eklemelidir. Şiddet durumlarını engelleyen genel bir strateji yoktur. Risk etmenleri kurumdan kuruma ve üniteden üniteye değişebilmektedir, bundan dolayı yönetimler multidisipliner bir kurul oluşturmalıdır.
Sağlık çalışanları, güvenlik eğitim programlarına katılmalı ve yönetimlerin güvenlik amacıyla yürüttükleri politika, yöntem ve sistemleri bilinmelidir. [© Sabahattin Kocadağ / Recep Akdur - KanalKultur]
Anahtar sözcükler:
Sağlık çalışanları, işyeri şiddeti, sözlü şiddet, fiziksel şiddet
Kaynaklar
1. Kocacık F., Şiddet Olgusu Üzerine, http://www.cumhuriyet.edu.tr/edergi/makale/88.pdf
2. Köse T., Toplumsal Şiddetin Boyutları, www.setav.org/index.php?option=com_content&task=view&id=138&Itemid=
3. ICN., Framework Guıdelınes For Addressıng Workplace Vıolence In The Health Sector http://www.icn.ch/SEW_training_manual.pdf
4. WHO., World Report on Violence and Health, 2002. www.who.int/violence_injury_prevention/violence/world_report/en/summary_en.pdf
5. ILO, ICN, WHO, PSI., Workplace Violence In The Health Sector Country Case Studies Research Instruments, http://www.icn.ch/SewWorkplace/WPV_HS_questEN.pdf
6. ILO., Joint Programme Launches New Initiative Against Workplace Violence in the Health Sector, Press Releases, www.ilo.org/global/About_the_ILO/Media_and_public_information/Press_releases/lang--en/WCMS_007817/index.
7. TTB, GKTO., Hekime Yönelik Şiddet ve Hekimlerin Şiddet Algısı, http://www.gazianteptabip.org.tr/siddet.pdf, 2008.
8. Ayrancı Ü. ve ark., Çeşitli Sağlık Kurumlarında ve Sağlık Meslek Gruplarında Şiddete Uğrama Sıklığı, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2002;3(3):147-154
9. Boz B., Hancı İ. H., Acil Servislerde Şiddete Maruz Kalan Sağlık Personeli, Acil Tıp Dergisi, Vol. No.3(2). Haziran- 2003
10. Sağlık ve Sosyal Hizmetler Emekçileri Sendikası., Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçisi Kadınlara Yönelik Şiddet Araştırması, www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=8459
11. Uyer G., Sağlık Çalışanlarına Karşı Yöneltilen Şiddet Olayları, Medimagazin Haftalık Tıbbi Haber Gazetesi, 2006, sayı: 282.
12. CDC., Violence, Occupationals Hazards in Hospitals 2002, www.cdc.gov/niosh/2002-101.html
* Sabahattin Kocadağ, Araş. Gör. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
** Recep Akdur, Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder