Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı

Müslümanlaş(tırıl)mış
Ermeniler Konferansı
[Düzenleyen: Hrant Dink Vakfı]
/ 2 - 4 kasım 2013, İstanbul

[KanalKultur] - Hrant Dink Vakfı, Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü ortaklığı ve Malatya HAYDer-Malatyalı Hayırsever Ermeniler Kültür ve Dayanışma Derneği işbirliği ile 2 - 4 kasım 2013 tarihleri arasında "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı" düzenliyor.

19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başı Osmanlı coğrafyasında önemli siyasal ve toplumsal dönüşümlerin yaşandığı bir dönem. Bu dönüşümlerden bazıları bireysel ve kitlesel din değiştirme deneyimlerini içermiş, çeşitli zamanlarda ve süreçler sonucunda Müslümanlaş(tırıl)an çok sayıda Ermeni olmuştur. Özellikle de 1915-16 yıllarında Müslümanlaş(tırıl)an Ermenilerin sayısında önemli bir artış yaşanmıştır. Tam sayılarını bilememekle birlikte, Müslüman aileler tarafından evlat edinilen bazı Ermeni çocukları ve gençlerinin 1915 ölüm yürüyüşü ve katliamlarından bu yolla kurtuldukları; yetişkinler arasından da Müslümanlarla evlenerek kurtulan kadınların ve daha az sayıda olmakla birlikte, erkeklerin olduğu; daha istisnai durumlarda ise, bir ailedeki, mahalledeki, veya köydeki Ermenilerin önemli bir kısmının Müslümanlaşma yoluyla hayatta kaldığını da biliniyor. Bu şekilde hayatta kalan Ermenilerin bir kısmı – özellikle de erkekler – ilerleyen yıllarda Ermeni aileleriyle tekrar bir araya gelmiş olsalar da pek çoğu Türk, Kürt, Arap isimleri alarak / verilerek hayatlarının kalanını 'Müslüman' olarak geçirdiler, hikâyeleri kendilerinde saklı kaldı. Yakın zamana kadar hiçbir tarih anlatısı Müslümanlaş(tırıl)arak hayatta kalan Ermenilerin hikayelerine yer vermezken, son yıllarda bu suskunluk perdesi artan sayıda roman, hayat hikayesi, tanıklık ve tarihsel araştırma ile aralanmaya başlandı. Konferans, bir yandan Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin yaşadıklarını ve bugünkü toplumsal yansımalarını, bir yandan da bu konu etrafındaki suskunluk katmanlarını ve bu suskunluğun kırılma sürecini anlamayı, araştırmayı, tartışmayı amaçlıyor. Bununla birlikte, hem 1915'e dair tarihsel araştırmalara, hem de güncel etnik / milli aidiyet, toplumsal cinsiyet, sorumluluk ve adalet tartışmalarına katkıda bulunmayı da amaçlıyor. Konferansın bir diğer amacı, tarihsel ve güncel şiddet, ayrımcılık ve adaletsizlik deneyimleriyle yüzleşme sürecinin zorlu dönemeçlerinde akademik araştırmaların oynadığı veya oynayabileceği rolü tartışmak...

• Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler neler yaşadılar?
• Yaşadıkları zor deneyimlerle nasıl başa çıktılar?
• Yaşadıklarını kimlerle ve nasıl paylaştılar?
• Onların deneyimleri çocuklarına ve torunlarına nasıl yansıdı?
• Yaşadıkları mekanları, yerellikleri nasıl etkiledi?
• Farklı yerelliklerde Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin deneyimleri nasıl hatırlanıyor ve anlatılıyor?
• Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin 'torunlar'ı büyükanne ve büyükbabalarının hikayelerine nasıl yaklaşıyorlar?
• Kendi kimlik ve aidiyet anlayışları nasıl şekilleniyor?
• Yaşanan siyasal gelişmeler ve gerilimler onları ve hayatlarını nasıl etkiliyor?
• Bu süreç farklı yerel deneyimlere nasıl yansıyor?
• Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin hayatlarının etrafındaki suskunluk katmanlarını nasıl anlayabiliriz?
• Neden Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin hikâyelerinden bu kadar geç haberdar olabildik ve onlara dair bildiklerimiz neden hâlâ bu kadar sınırlı?
• Bu suskunluğun toplumsal cinsiyet anlayışıyla; kadınlar, erkekler ve "neslin devamı"na dair inanışlarla nasıl bir ilişkisi var?
• Son yıllarda bu konuya ilginin artmasını nelere bağlayabiliriz?
• Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin hikayeleri soykırımlara, özellikle de 1915 soykırımına dair akademik literatüre nasıl bir katkıda bulunuyor veya bu literatürün sınırlarını ve varsayımlarını ne açıdan zorluyor?
• 'Survivor' / 'hayatta kalan' kavramsallaştırmalarını nasıl zorluyor veya dönüştürüyor?
• Osmanlı coğrafyasında geçmiş yüzyıllarda yaşanan Müslümanlaş(tırıl)ma deneyimleri ile geçmiş yüzyılda yaşanan deneyim arasında ne tür ilişkiler ve farklar var?

Konferansta bu ve benzeri sorular ele alınıyor.

Konferansın açılış konuşmalarını Rakel Dink (Hrant Dink Vakfı), Gülay Barbarosoğlu (Boğaziçi Üniversitesi Rektörü), Hosrof Köletavitoğlu (Malatya HAYDer Başkanı) ve Ayşe Gül Altınay (Hrant Dink Vakfı ve Sabancı Üniversitesi) yapıyor. Ardından Fethiye Çetin, Nebahat Akkoç ve Sibel Asna ile "Açılış Sohbeti" bulunuyor.

Konferansta "Tarihin Yükü, Tanımlamanın Siyaseti", "Müslümanlaş(tırıl)manın Uzak ve Yakın Tarihi", "1915'te Müslüman- laş(tırıl)ma: Tarih ve Tanıklık I", "1915'te Müslümanlaş(tırıl)ma: Tarih ve Tanıklık II", "Hafızanın İzleri: Müzik, Yemek, Anı Çalışmaları", "Hafıza, Etnisite, Din: Kürt Kimliği", "Hafıza ve Kimlik" ve "Hafıza, Etnisite, Din: Dersim" başlıklı toplam 8 panel yer alıyor.

Ayrıca, Jülide Aral'ın moderatörlüğünde "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilerin Çocuk ve Torunları Buluşması" ve Ufuk Sezgin'in moderatörlüğünde "Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler: Türkiye Dışında Algı ve Deneyimler" (İngilizce) konulu "Atölye Çalışmaları"; oturum başkanlığını Rober Koptaş'ın yaptığı ve Boghos Levon Zekiyan, Krikor Ağabaloğlu, Cemal Uşşak ile Hidayet Şefkatli Tuksal'ın katıldığı "Din ve Kimlik" başlıklı "Yuvarlak Masa"; "Torunlar" başlıklı "Forum" ile "Film Gösterimleri" de düzenleniyor.

Panellerde şu konular tartışmaya açılıyor:

Zeynep Türkyılmaz: "Din Değiştirme Araştırma ve Kavramsallaştırmaları: Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi ve Tarih Yazımı Üzerine Düşünceler"; Avedis Hadjian: "Patrik Shnork'un Anadolu Ermenileri ve Bugünün Müslüman Ermenileri için Kullandığı Dörtlü Sınıflandırma"; Ayşe Gül Altınay: "Etnisite, Millet ve Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Müslümanlaş(tırıl)mış Ermenilere Dair Tarihsel Suskunluk ve Yeni Hafıza Çalışmaları"; Sergey Vardanian: "Müslümanlaştırılmış Hemşin Ermenileri: Kurbanlar ve Tanıklar"; Serap Demir: "Müslümanlaştırılmış Ermeniler: Hemşin Coğrafyasına Tarihsel Bir Bakış"; Mahir Özkan: "Hemşinli Kimliği: Kültür, Dil ve Din Uğur Bahadır Bayraktar Tanzimat Döneminde Kaçırma, Evlilik ve Müslümanlaştırma"; Selim Deringil: "Hamidiye Katliamları Sırasında Toplu Din Değiştirme (1894-1897)"; Taner Akçam: "Ermenilerin Din Değiştirmesinde Yapısal Bir Unsur Olarak Asimilasyon"; Armen Marsoobian: "Anlatılmayan bir Kurtuluş Hikayesi: Merzifon'da "Müslümanlaştırılmış" Bir Ermeni Ailesi (1915-1919)"; Anna Aleksanyan: "Ruben Heryan: Ermeni Soykırımı Sonrasında Ermeni Kadın ve Çocukların Müslüman Ailelerden Kurtarılması"; Gayane Çobanyan: "Araplaşmış Ermeniler Sorunu"; Vahe Tachjian: "Karma Evlilik, Fuhuş ve Hayatta Kalma: Hayatta Kalan Ermeni Kadınların Osmanlı Sonrası Ermeni Toplumuna Yeniden Entegrasyonu"; Arda Melkonian: "Ermeni Soykırımında Hayatta Kalma Yolları ve Toplumsal Cinsiyet"; Doris Melkonian: "Soykırımda Ermeni Çocukların Deneyimleri: Müslüman Hanelere Alınma"; Ishkhan Chiftjian: "Hayatta Kalma ve/veya Kaybolma Aracı Olarak Müslümanlaşma: 1915 Soykırımı Sırasında Ermenilerin Müslümanlaştırılma Pratikleri ve Kuramları"; Hilmar Kaiser: "1915-1917'de Ermeni Sürgünlerin Asimilasyonu"; Wendy Hamelink: "Sasun Ermenilerinin Musiki Hafızaları"; Cafer Sarıkaya: "Lokum Kaldı Yadigâr: Karadeniz'deki Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler ve Bir Lezzetin Direniş Öyküsü"; Nevin Yıldız Tahincioğlu: "Bir Varoluş Hikayesi: Sara'dan Geriye Kalanlar"; Rubina Peroomian: "Müslüman Ermeniler: Bir Paradoks?"; Adnan Çelik: "Müslümanlaş-tırıl-mış Ermeni Ailelerin Hayatta Kalma Stratejileri: Diyarbakır-Pasûr (Kulp) Örneği"; Davut Yeşilmen: "Modern Kürt Romanında Ermeni Algısı ve Toplumsal Hafızanın Temsili"; Ramazan Aras: "Misilmeni: Müslüman Kürtlerin Müslüman Ermenilere Bakışına Dair Bir Analiz"; Ümit Kurt & Murad Uçaner: "1915 Ermeni Soykırımı Sırasında Müslümanlaştırılmış Besni Ermeni Yetimlerinin Hikayesi'nden Bir Kesit"; Nezahat Gündoğan & Kazım Gündoğan: "1937-38 Dersim Tertele'sinde Ermeniler"; Hranush Kharatyan: "Dersimliyim": Dersimliler ve Dersim'in Alevileşmiş Ermenileri Arasında Kimlik Tanımlamalarından Kaçınmaları"; Gökçen B. Dinç: "Korunan ama Dışlanan: Dersim Ermenileri"; Helin Anahit: "Hafıza Irmakları: Müslümanlaş-tırılmış Ermenilerin Sesi Üzerinden Kolektif Hafıza ve Kültürel Varsayımların Peşinden Gitmek"; Alice von Bieberstein: "Bir Boşluk Olarak Benlik"; Laurence Ritter: "Kimliği Yeniden Kurmak: Gizli ve Müslümanlaştırılmış Ermeniler Arasında Aile Yapısının Önemi"; Anoush Suni: "Yerinden Edilme ve Farkın Yaratılması: Müslümanlaştırılmış Ermeniler ve Muhayyel Coğrafyalar"

"Film Gösterimleri"nde yer alan filmler ise şunlar:

Berke Baş - Nahide'nin Türküsü (2009); Mehmet Binay - Anadolu'dan Fısıltılar & Konuşan Fotoğraflar (2009); Suzanne Khardalian - Ninemin Dövmeleri (2011); Nezahat Gündoğan - İki Tutam Saç: Dersim'in Kayıp Kızları (2012); Dilek Aydın - Habap Çeşmeleri: Bir Restorasyonun Öyküsü (2012); Uğur Egemen İres - Meğer (2013); Armen Aroyan - Gizli Ermeniler (2006); Gülengül Altıntaş - Kaybolmayın Çocuklar (2011) [KanalKultur]

Detaylı bilgi için bkz. http://www.hrantdink.org/?Detail=753&Lang=

Müslümanlaş(tırıl)mış Ermeniler Konferansı [Düzenleyen: Hrant Dink Vakfı] / 2 - 4 kasım 2013, İstanbul; Boğaziçi Üniversitesi Albert Long Salonu